Menu

Blogs

De mensen van Wing bloggen over hun ervaringen en reflecties.

Gedurfde participatie

De nieuwe Omgevingswet kondigt zich aan. Het Rijk en koplopers onder de provincies en gemeenten zijn druk bezig met het opstellen van hun Omgevingsvisies of zijn daar al mee klaar. De provincie Noord-Brabant richtte er het afgelopen jaar zelfs een ‘Durftank’ voor op. Joost Tersteeg van Wing nam aan dat ontwerpproces deel.

De nieuwe Omgevingswet treedt in 2019 in werking. Vrijwel alle wetgeving over de fysieke leefomgeving komt daarin samen: van geluid- tot geurhinder, en van bodembescherming tot verkeer en vervoer. Een belangrijk onderdeel van de nieuwe wet is de Omgevingsvisie. Deze bundelt de vroegere structuurvisie, het waterplan, het milieubeleidsplan, verkeers- en vervoerplan en natuurbeleidsplan. Elke gemeente en elke provincie moet er straks één hebben. Het Rijk ook.
Eén van de kenmerken een Omgevingsvisie is dat de maatschappelijke omgeving al vroeg in het proces van voorbereiding is betrokken: burgers, bedrijven, kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en eventueel ook andere overheden. De wet noemt dit participatie en stelt die verplicht. De bedoeling is dat zo wordt voorkomen dat het een beleidsvisie van het bestuur wordt. Maar hoe aan die participatie vorm te geven, daar is zo’n overheid helemaal vrij in.

Durftank

Neem nu de Brabantse Omgevingsvisie. Van Provinciale Staten had het bestuur drie uitgangspunten meegekregen: de mens centraal, praktijkgericht en één overheid. Maar hoe zet je vanuit die uitgangspunten een provinciebreed participatieproces op? Welke belanghebbenden praten mee en welke rol krijgen die? En welke rol heeft de provincie daarin zelf?
Om in dat ontwerpproces de nodigde scherpte aan te brengen, nodigde de provincie afgelopen jaar vijftien deskundigen uit om met haar mee te denken: mensen die goed zijn ingevoerd in participatieprocessen of de Omgevingswet. Het pad dat de provincie voor zichzelf had uitgestippeld kenschetste zij als ‘dromen – denken – durven – doen’. En omdat deze tussenfase ‘van denken naar durven’ zou heten, eigende de groep van 15 zich al gauw de benaming ‘Durftank’ toe. De Durftank kwam zo’n tien keer bij elkaar, waarbij mijn inbreng zich richtte op het helpen reflecteren op de ideevorming rond het participatieproces en op de eigen rol van de provincie daarin.
Het resultaat van deze fase was het startdocument dat het team Omgevingsvisie van de provincie eind december 2016 aan Provinciale Staten van Noord-Brabant voorlegde. De voorstellen kregen veel bijval, waarbij het team Omgevingsvisie werd aangemoedigd om creativiteit ook in het vervolgproces hoog in het vaandel te hebben. Daarmee werd het startschot gegeven voor de volgende fase: het daadwerkelijk opstellen van de Brabantse Omgevingsvisie.


Nieuwe rollen en ambities

Het startdocument heeft de ondertitel ‘Van denken naar durven’. Over het toekomstige participatieproces en de rollen van de provincie zelf, worden een aantal uitgangspunten gepresenteerd die voortkomen uit de dialogen met de Durftank. Zo zal de provincie voor veel onderdelen van de Brabantse Omgevingsvisie het ontwikkelproces weliswaar faciliteren, maar de regie daarover neerleggen bij maatschappelijke partners die voor de betreffende opgave al (deel)verantwoordelijkheden dragen of daar om andere reden beter voor gepositioneerd zijn. Denk aan terreinbeherende organisaties, waterschappen, de ZLTO, etc.
Er zijn maar een beperkt aantal onderwerpen waar de provincie zelf de regie over de visievorming wil voeren. Het gaat dan om bovenlokale maatschappelijke opgaven, meestal voor de langere termijn, waarin echt verandering nodig. Waar de keuzes van nu bepalend zijn voor de toekomst van Brabant. En waarin de provincie de natuurlijk autoriteit is om het algemeen belang veilig te stellen. Een goede toets die de provincie zichzelf kan stellen, is de vraag: gaat er iets echt verkeerd of blijven kansen onbenut, als de provincie op een bepaald onderwerp niét zelf de regie in handen neemt?
Overigens zijn er ook beleidsdoelen waar de provincie helemaal geen verantwoordelijkheid voor heeft, maar wel wensen. Dan kan de provincie een gezamenlijke richting aangeven, bijvoorbeeld over het gezondheidsbeleid in de grotere steden.

Een gedurfd proces

Provincie Noord-Brabant heeft met het Durftank-proces z’n nek uitgestoken voor een vernieuwende aanpak die prachtig voorsorteert op wat over een paar jaar onder de Omgevingswet standaard gaat worden. Voor nu ligt de grootste uitdagingen in het aankomende participatietraject. De vernieuwende en ontwerpende aanpak vraagt grote verantwoordelijkheden van de maatschappelijke partners in het proces. En ook het ambtelijk apparaat van de provincie zal nog z’n weg moeten vinden in de nieuwe en vooral wisselende invulling van rollen.
Maar de vooruitzichten zijn gunstig. Net als het geval was met de Durftank, wil de provincie zich ook het komend jaar op onconventionele wijze laten inspireren en prikkelen door mensen met kennis en ervaring in de buitenwereld. Daartoe gaat het forum ‘Brabant Pioniers’ van start. Hiervoor worden geëngageerde meedenkers uit de Brabantse samenleving uitgenodigd die een grote diversiteit aan belangen vertegenwoordigen en daarmee inhoud en diepgang aan de te ontwikkelen Omgevingsvisie geven. Als het ambtelijke begeleidingsteam met dezelfde energie en inspiratie tewerk gaat als het afgelopen jaar, dan gaat dit verrassende resultaten opleveren. Ik raad u aan om Brabant in de gaten te houden!