Ontwerpen is te belangrijk om aan ontwerpers over te laten

Jannemarie schrijft een serie van vier blogs over regionaal ontwerpen. Aan de hand van vier stellingen gaat ze in op de impact van regionaal ontwerpen, het opdrachtgeverschap en het instrument prijsvraag. De stellingen komen voort uit een essay dat zij schreef in opdracht van de Eo Wijersstichting (meer hierover in kader onderaan). In deze blog de vierde stelling: Ontwerpen is te belangrijk om aan ontwerpers over te laten.

Stelling 4: Ontwerpen is te belangrijk om aan ontwerpers over te laten.

Wat (regionale) ontwerpers doen wordt vaak slecht begrepen. Maar ontwerpers blinken er ook niet in uit om uit te leggen waarom ze doen wat ze doen. De mythe van de creatieve sprong houdt men graag in stand. Of zoals Joost Schrijnen in onze bespreking van het concept essay zei: ‘we hebben het ook aan onszelf te danken’. En dan ligt arrogantie op de loer. Dat bleek wel bij de prijsvraag over de Veenkoloniën waar een krantenkop meldde: ‘Heren topontwerpers, blijft u alstublieft weg’. Gelukkig hoefde ik me daardoor niet aangesproken te voelen.

Dit soort uitspraken geeft ook blijk van het bestaan van een stereotype beeld van ontwerpers, gevoed door ervaringen uit het verleden. Dat is het oude beeld dat de ontwerptheoreticus John Chris Jones in 1970 kenschetste als ‘design by drawing’. Hij doelde hiermee op de ontwerper die een tekening maakt als instructie voor de uitvoerders. Dat is typisch het ontwerpersbeeld dat is ontstaan in de industriële revolutie, toen het bouwproces op Tayloriaanse wijze in aparte stappen uiteen werd gelegd. Daarvóór was het ontwerpen, bouwen, gebruiken en beheren veel meer met elkaar verbonden.

Inmiddels zijn we weer in een heel ander tijdperk beland, en daar horen andere ontwerpers bij. Ontwerpers die intensief samenwerken met andere disciplines en gebruikers en het ontwerpproces opvatten als een dialoog. Daarbij moet je kunnen uitleggen wat je doet, welke condities daar bij horen, welke resultaten wel en niet realistisch zijn. Zeker bij regionaal ontwerpen is dat van belang, omdat hier veel misverstanden uit de weg te ruimen zijn zoals ik bij eerdere stellingen heb aangegeven.

De Eo Wijers-stichting begon ooit om het regionaal ontwerp te bevorderen. Dat is aardig gelukt. Ontwerpers zijn het gewoon gaan doen. Maar we doen het nog niet voldoende ‘gewoon samen in de regio’. Ontdoe daarom het ontwerpproces van zijn geheimzinnigheid en benut de kracht van het gezamenlijk ontwerpen als onderzoeksinstrument en hulpmiddel voor dialoog. De Eo Wijers-stichting is nog niet klaar. Zolang het lijkt op ‘Wij van WC Eend adviseren WC Eend’, ligt er nog een schone taak. Ik wens een nieuw Eo Wijers-bestuur hierin veel wijsheid toe.

---

Dit is een serie van 4 blogs over regionaal ontwerpen. Aanleiding voor de blogs is een essay dat ik schreef op verzoek van de Eo Wijers-stichting. Deze stichting heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling en profilering van het regionaal ruimtelijk ontwerp. Dit deed en doet zij door prijsvragen te organiseren; tien stuks in ruim dertig jaar tijd. Het essay is een update van het boekje ‘Een kwart eeuw Eo Wijers-stichting’ van mijn hand, dat in 2008 verscheen. Men vroeg me deze keer in te gaan op de impact van regionaal ontwerpen, het opdrachtgeverschap, en het instrument prijsvraag. Ik heb volmondig ja gezegd op dit verzoek, dat aansloot bij mijn eerdere publicaties over regionaal ontwerpen en ontwerpend onderzoek, en ook bij mijn eigen ervaringen en vragen, onder meer door deelname aan de negende en tiende prijsvraag.  Het concept essay besprak ik met goed geïnformeerde vakgenoten in planning en ontwerp: Joost Schrijnen, Wil Zonneveld, Joks Jansen, Bart de Zwart, Terry van Dijk en Corne Paris. Dat gesprek hielp mij om de toelichting op het essay te gieten in de vorm van vier stellingen. Deze presenteerde ik op 3 juni 2016 tijdens een conferentie ter gelegenheid van de afsluiting van de tiende prijsvraag en een bestuurswissel. Links Een kwart eeuw Eo Wijers-stichting Essay: Ontwerpen in de regio Stelling 1: Een regionaal ontwerp is niet bedoeld om uit te voeren Stelling 2: Regionaal ontwerpen is geen one-night stand Stelling 3: Dé regionale oplossing bestaat niet Stelling 4: Ontwerpen is te belangrijk om aan ontwerpers over te laten