Van belangenconflict naar gebiedscoalitie

Met het project ‘Ecologie en economie in balans in de Eemsdelta’ heeft Wing de afgelopen jaren het vertrouwen helpen herstellen tussen overheden, bedrijven en natuur- en milieuorganisaties. De partijen voeren nu een stevig ecologisch programma uit en verkennen een vergelijkbare aanpak voor energie en duurzaamheid. Wat maakt deze aanpak succesvol?

In het verleden werden initiatieven voor industrie- of havenontwikkeling in de Eemsdelta regelmatig door natuur- en milieuorganisaties aangevochten. En met goede redenen: het estuarium verkeert in een slechte ecologische staat. Maar al dat procederen leverde vooral stagnatie op en steeds dieper geworteld wantrouwen. Het kostte veel tijd en geld, maar daar profiteerde de kwaliteit van de leefomgeving nauwelijks van. De betrokken partijen zagen in dat het zo niet verder kon. Ze begonnen een dialoog om tot gezamenlijke doelen en een gemeenschappelijke uitvoeringsstrategie te komen.

Grote projecten

Uiteindelijk sloten de partijen een samenwerkingsovereenkomst om maatregelen te nemen om zowel de natuurkwaliteit te verbeteren, als de bereikbaarheid van de havens voor scheepvaart. Sinds het najaar van 2013 ben ik vanuit Wing door de betrokken partijen aangesteld als programmamanager voor ‘Ecologie en economie in balans in de Eemsdelta’ (E&E). In korte tijd hebben de partijen veel vaart gemaakt en grote projecten in gang gezet. Ook bereikten partijen overeenstemming over de ambities op de lange termijn. Vanaf medio 2016 is het programma Eems-Dollard 2050 (ED2050) van start gegaan. Opvallende projecten binnen dit programma zijn de ‘Dubbele Dijk’ dat kustverdediging combineert met slibvang en zilte landbouw, en ‘de Klei-rijperij’ waarbij uit slib klei wordt gemaakt voor onder meer dijkversterking.

Scherpe discussies

Het geheim van de succesvolle samenwerking is dat overheden, natuur- en milieuorganisaties (NMO's) en het bedrijfsleven gelijkwaardig aan tafel zitten. Dit in tegenstelling tot veel overheidsprocessen waar bedrijfsleven en NMOs vaak in klankbordgroepen meepraten. Bij E&E staat de dialoog tussen bedrijfsleven en NMOs centraal en de betrokken overheden faciliteren dat proces. De discussies zijn vaak scherp, maar vinden plaats op basis van vertrouwen en inhoudelijke argumenten. Ze hebben de tevoren gestelde juridische kaders en afgesproken doelen als uitgangspunt. Het resulteert in een opwaartse spiraal waarin het vertrouwen groeit. Volgende acties bouwen daarop voort. Een mooi voorbeeld is het aanwijzingsbesluit Natura 2000 waarbij het ministerie van EZ afkoerste op een behoudsdoelstelling. De partijen kwamen echter een ambitieuzere verbeterdoelstelling overeen, die de staatssecretaris overnam.

Respect en kennis

Programmamanagement is maatwerk. Daarin heeft Wing veel ervaring. Het begint bij het opstellen van heldere spelregels omtrent de gelijkwaardigheid van partijen in het proces. En niet te vergeten, het consequent toepassen daarvan! Elkaar met respect bejegenen hoort daarbij. Misverstanden vroegtijdig signaleren en uit de weg ruimen ook. Zo mogelijk probeer ik met alle deelnemende partijen een vertrouwensband op te bouwen. Inhoudelijke voortgang is essentieel voor het welslagen van het programma, dus zorgen we voor goede stukken en vergaderen we niet onnodig. Begrip, vertrouwen en samenwerking moet werkenderwijs bij de partijen zelf ontstaan. Dus nodig ik hen uit om zoveel mogelijk zelf het inhoudelijke werk te doen, met waar nodig aanvullende sturing van mijn kant. Inhoudelijke kennis helpt daarbij. Om mee te kunnen praten, moet je iets snappen van hydrologie, morfologie, ecologie, bodem en landbouw.

Synergie

Op zogenaamde dialoogdagen ontmoeten de partijen elkaar buiten de normale kantooromgevingen spreken ze vrij over alles wat hen bezighoudt. Deze gesprekken zijn vaak de opmaat voor gezamenlijke winst: synergie! In ED2050 leverde dat de maatregel van slibonttrekking op: goed voor natuur én voor de havens. Economisch rendabele toepassingen voor het slib kunnen bovendien werkgelegenheid opleveren. Deze mix van inhoudelijke en procesmatige competenties is typisch voor Wing, samen met een dosis bestuurlijke sensitiviteit. Dat laatste betekent: goed afstemmen met de verantwoordelijk bestuurder en hem of haar op tijd voeden met relevante signalen. Met gedeputeerde Henk Staghouwer, voorzitter van de Stuurgroep E&E, is een effectieve samenwerking ontstaan. En soms moet je ook gewoon geduld hebben. Goede afspraken maken kost nu eenmaal tijd.

Circulaire economie

De E&E-partners hebben de afgelopen jaren grote stappen in elkaars richting gezet. Dat smaakt naar meer. Nu verkennen de partijen of eenzelfde gezamenlijke aanpak kansrijk is voor de combinatie industriële ontwikkeling en verduurzaming. Een snelle transitie naar een CO2-arme, circulaire economie, kan de regio en vooral de chemische industrie een technologische voorsprong opleveren. De omschakeling naar biobased grondstoffen vraagt grote investeringen. Een gebiedscoalitie van bedrijfsleven en NMO's met een helder gezamenlijk doel maakt het aanvragen van publieke cofinanciering kansrijker. Hierbij is de E&E-aanpak een steun in de rug. Gezien onze eerdere ervaringen op het snijvlak van ecologie en economie, ben ik ervan overtuigd dat dit gaat lukken. Ik zet me er ook in 2017 graag voor in!