Van energievisies naar realistische uitvoeringsplannen

Het gaat niet snel genoeg met de energietransitie in Nederland, oordeelde de Haagse rechtbank op 24 juni 2015. En dat terwijl hernieuwbare energie de afgelopen jaren gevoelsmatig hoger op de agenda is komen te staan. Harm Luisman en Dirk Oudes doken in energievisies van gemeenten op zoek naar het antwoord op de vraag: waarom blijft Nederland achter?

Nederland bungelt onderaan in vergelijking met andere Europese landen. Alleen Malta, Luxemburg en het Verenigd Koninkrijk doen het minder goed volgens de European Environmental Agency (EMA). En dat terwijl hernieuwbare energie één van de succesverhalen van Europa is, volgens de directeur van het EMA.

"Renewable energy is quickly becoming one of Europe's great success stories. We can go even further: if we support innovation in this area it could become a major motor of Europe’s economy, bringing down emissions while creating jobs"
Hans Bruyninckx, EEA Executive Director

Positieve verandering zichtbaar?

Gevoelsmatig is er de afgelopen twee jaar veel veranderd. Energie komt vaker als thema in het nieuws. Rijd door een gemiddelde Nederlandse straat en je ziet steeds vaker daken vol zonnepanelen. En meer partijen lijken na te denken over wat ze kunnen doen om bij te dragen. Bij een aantal overheden is dat zichtbaar de energievisies die zij opstellen. Maar hoe kunnen deze visies omgezet worden in daden?

Analyse van energievisies

Om beter een gevoel te krijgen van de huidige energievisies zijn we gaan rondstruinen op internet. We selecteerden en analyseerden vijftien visies, waaronder de visies van Amsterdam, Utrecht, Groningen, Barneveld en Texel. De oudste was uit 2008, de nieuwste van dit jaar. In 80% van de visies wordt gestreefd naar volledige energieneutraliteit. Kijk, dat begint ambitieus! In net iets meer dan de helft van de visies is een duidelijke kwantitatieve uitwerking opgenomen. De visies van Vlieland, Texel en Nijmegen zijn concreet en lijken een realistisch beeld te geven.

Het beeld wordt niet positiever naarmate onze analyse vordert. Iets minder dan de helft heeft zijn kwalitatieve ambities ruimtelijk uitgewerkt. Terwijl net zo’n analyse duidelijk maakt of er wel voldoende ruimte is voor alle ambities. Opvallend is dat drie van de zeven visies een ruimtelijke uitwerking bevatten voor windenergie. Dat is dus niet volledig. Haal je die van het totaal af dan heeft maar 27% een goede ruimtelijke uitwerking. Een zelfde hoeveelheid visies is participatief opgesteld, waarbij de mate van participatie per visie nog sterk verschilt.
 

Werk een visie uit met stakeholder en maak een ruimtelijke uitwerking

Onze snelle analyse bevestigt wat wij in de praktijk tegenkomen. Goede intenties en mooie visies maar als het moeilijk wordt, bij de uitwerking van de visies, dan schort het nog regelmatig. Is dat erg? De rechtbank van Den Haag vindt in ieder geval dat Urgenda, en hun 900 mede-eisers gelijk hebben: Nederland moet meer doen om de Europese doelen te halen. Wat kunnen we doen? Volgens ons zijn er in ieder geval twee dingen die beter kunnen: stel energievisies op met de belangrijkste stakeholders en werk ze ruimtelijk uit.

De afgelopen jaren werkte Dirk Oudes mee aan een regionale energievisie voor Parkstad Limburg. Met als resultaat een duidelijke inventarisatie van de huidige situatie en een beeld van de technische en realistische ruimtelijke mogelijkheden. Juist de vertaling van technisch mogelijk naar realistisch mogelijk levert belangrijke inzichten op. In Parkstad werd direct zichtbaar dat een energiemix noodzakelijk is. Wind, zon en biomassa zijn nodig om de doelen te halen. Ook bleek dat de overheid zelf maar een klein deel in de hand heeft, ongeveer 5% in Parkstad Limburg. Kortom: voor maar liefst 95% van de ambities zijn andere partijen nodig. Parkstad gaat mede daarom nu met belangrijke stakeholders een uitvoeringsprogramma opstellen. Het betrekken van die stakeholders is cruciaal en zou prominent op elk ‘ingrediëntenlijstje’ moeten staan.

Als het lukt om energievisies ruimtelijk te vertalen en met de belangrijke stakeholders goede uitvoeringsprogramma’s en voorbeelden te creëren kunnen we in de broodnodige stroomversnelling komen. Zo kunnen we hernieuwbare energie ook het succesverhaal van Nederland maken!

Harm Luisman en Dirk Oudes